15.05.2021

Fundamentalną rolą zaświadczenia A1 jest potwierdzenie, któremu ustawodawstwu dotyczącemu zabezpieczenia społecznego podlega osoba uprawniona do czasowego przeniesienia pracy wykonywanej na własny rachunek do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, EOG lub Szwajcarii lub osoba uprawniona do wykonywania pracy na własny rachunek w dwóch lub kilku państwach członkowskich Unii Europejskiej, EOG lub Szwajcarii. Zaświadczenie A1 poświadcza, że wyżej wskazane osoby nie są zobowiązane do opłacania składek w innym państwie. W praktyce oznacza to, że wyżej wymienione osoby legitymujące się zaświadczeniem A1 wydanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Polsce są objęte systemem zabezpieczenia społecznego w Polsce. Osoby te są ubezpieczone w Polsce i opłacają składki ZUS w Polsce.

Prowadzisz własną działalność gospodarczą w Polsce i chcesz wyjechać do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej w celach zarobkowych jako przedsiębiorca? 

Co do zasady przedsiębiorca, który wyjeżdża w celach zarobkowych do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej podlega zabezpieczeniu społecznemu państwa, w którym wykonuje pracę najemną lub pracę na własny rachunek.

Od tej zasady istnieją jednak wyjątki:

Czasowe oddelegowanie osoby pracującej na własny rachunek do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, EOG lub Szwajcarii

Na podstawie art. 12 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w państwie członkowskim, a która udaje się by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy.

Osoba wykonująca pracę na własny rachunek w dwóch lub kilku państwach członkowskich Unii Europejskiej, EOG lub Szwajcarii

Na podstawie art. 13 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub kilku państwach członkowskich podlega:

• ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim,
• ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z państw członkowskich, w którym wykonuje ona znaczną część swojej pracy.

Czasowe oddelegowanie osoby pracującej na własny rachunek do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, EOG lub Szwajcarii

Jeżeli prowadzisz działalność gospodarczą w Polsce i zamierzasz czasowo zaprzestać świadczenia usług w Polsce by przez określony czas wykonywać podobną działalność gospodarczą w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, EOG lub Szwajcarii (np. na podstawie zawartego kontraktu jako podwykonawca) najlepszym rozwiązaniem będzie oddelegowanie na podstawie art. 12 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

W tym celu należy wystąpić z wnioskiem o wydanie zaświadczenia A1 do właściwego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Polsce. Zaświadczenie A1 potwierdzi, któremu ustawodawstwu zabezpieczenia społecznego podlegasz oraz poświadczy, że nie jesteś zobowiązany do opłacania składek w innym państwie. Zaświadczenie o ustawodawstwie A1 umożliwi Ci przez czas wykonywania podobnej działalności w innym państwie członkowskim opłacać nadal składki ZUS w Polsce.  Musisz jednak spełnić określone warunki wynikające z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r.

Na podstawie art. 12. ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w państwie członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy.

Warunki oddelegowania osoby pracującej na własny rachunek w Polsce do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej:

1. Udokumentuj, że normalnie prowadzisz działalność gospodarczą w Polsce (przed wyjazdem do innego państwa członkowskiego musisz normalnie prowadzić działalność w Polsce przez co najmniej 2 miesiące).
2. Wykaż, że w innym państwie członkowskim do którego zmierzasz delegować działalność będziesz wykonywać podobną działalność (pomocny będzie kontrakt w którym określony będzie rodzaj wykonywanej działalności w innym państwie członkowskim).
3. Pamiętaj, że przewidywany czas pracy wykonywanej w innym państwie członkowskim nie może przekraczać 24 miesięcy.
4. Delegując działalność do innego państwa członkowskiego zachowaj środki techniczne umożliwiające Ci dalsze prowadzenie działalności po powrocie do Polski.

W powyższym celu należy złożyć wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na formularzu US-1 o wydanie zaświadczenia A1 o właściwym ustawodawstwie dla osoby, która w Polsce wykonuje pracę na własny rachunek i będzie wykonywać działalność w innym państwie członkowskim UE, EOG lub w Szwajcarii.  Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające prowadzenie działalności w Polsce przez co najmniej 2 miesiące np. faktury, rachunki oraz kontrakt z kontrahentem z innego państwa członkowskiego, do którego zamierzasz delegować swoją działalność.

Osoba wykonująca pracę na własny rachunek w dwóch lub kilku państwach członkowskich 

Jeżeli zamierzasz wykonywać równocześnie lub na zmianę pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, EOG lub Szwajcarii najlepszym rozwiązaniem będzie skorzystanie z art. 13 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zgodnie z którym  osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub kilku państwach członkowskich podlega:

• ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim,
• ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z państw członkowskich, w którym wykonuje ona znaczną część swojej pracy.

W tym celu należy spełnić następujące warunki:

1. Udokumentuj, że normalnie wykonujesz równocześnie lub na zmianę pracę w dwóch lub kilku państwach członkowskich. Mogą to być prace wykonywane w trakcie płatnego urlopu, w weekendy bądź w niepełnym wymiarze czasu pracy.  Prace wykonywane na zmianę, to prace następujące po sobie w różnych państwach członkowskich (musi być regularność i cykliczność wykonywanych prac).
2. Wykaż, że normalnie mieszkasz w Polsce.
3. Udowodnij, że wykonujesz znaczną część działalności w Polsce.

O tym, czy wykonujesz znaczną część działalność w Polsce decyduje:

• obrót
• czas pracy
• liczba świadczonych usług

Jeśli w Polsce kryteria powyższe są spełnione w proporcji mniejszej niż 25% to znaczna część pracy na własny rachunek nie jest w nim wykonywana.

Jeśli osoba nie wykonuje znacznej części pracy w państwie, w którym zamieszkuje, to jest objęta systemem zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym znajduje się „centrum zainteresowania” dla jej działalności.

Centrum zainteresowania dla działalności osoby, która wykonuje pracę na własny rachunek oznacza:

• miejsce, w którym znajduje się stałe miejsce prowadzenia działalności,
• okres trwania wykonywanej działalności,
• liczba świadczonych usług,
• zamiar osoby wykonującej działalność wynikający ze wszystkich wskazanych wyżej okoliczności.

Jeżeli rozmiar prowadzonej działalności na własny rachunek w Polsce jest większy niż 5% lecz niższy niż 25% nie oznacza to, że w Polsce znajduje się „centrum zainteresowania” dla tej działalności. Właściwy organ dokona oceny całokształtu działalności danej osoby, z uwzględnieniem liczby i miejsc wykonywanej działalności, czasu poświęconego na jej wykonanie a także jej wartości. Aby Zakład Ubezpieczeń Społecznych mógł określić właściwe ustawodawstwo dotyczące zabezpieczenia społecznego dokona analizy sytuacji, jaka może mieć miejsce podczas kolejnych 12 miesięcy kalendarzowych. W tym celu należy przedłożyć organowi przewidywany harmonogram pracy, który określa schemat pracy podczas kolejnych 12 miesięcy kalendarzowych. Po upływie tego okresu harmonogram może zostać zweryfikowany przez ZUS.

W powyższym celu należy złożyć wniosek do właściwego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na formularzu US-2 o wydanie zaświadczenia A1 dla osoby wykonującej pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku państwach  członkowskich UE, EOG lub Szwajcarii.

Zaświadczenia A1 wydawane są nie tylko dla osób wykonujących pracę na własny rachunek ale także dla pracowników najemnych. Niniejszy wpis dotyczy procedury wydawania zaświadczeń A1 wyłącznie dla osób prowadzących działalność gospodarczą.

Kancelaria Radcy Prawnego Katarzyna Anna Jasicka we Wrocławiu