03.11.2021
Zdarza się, że jedno z małżonków przeznacza środki finansowe ze swojego majątku osobistego (np. pieniądze zgromadzone jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego, pieniądze ze sprzedaży w trakcie małżeństwa mieszkania nabytego przez jedno z małżonków jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego, czy też chociażby z otrzymanej darowizny od rodziców) – na zakup lub budowę wspólnej nieruchomości. Jak zatem rozliczyć poczynione nakłady przez jednego z małżonków ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny i czy jest to możliwe w postępowaniu o podział majątku wspólnego?
Zgodnie z art. 45 k.r.o. „Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba, że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Stosownie do art. 45 § 2 k.r.o. zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego„.
Prawnik Wrocław Podział majątku. Jak ustalić wartość wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny?
Na wstępnie warto zaznaczyć, że już dawno nastąpiło odejście od zasady nominalizmu. Zasada nominalizmu prowadziła do rażącego pokrzywdzenia małżonka, który dokonał nakładu i nieusprawiedliwionego wzbogacenia przez drugiego z nich.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zostały wyrażone zasady rozliczania nakładów poczynionych z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny, gdy nakłady te zostały poczynione w związku z budową domu lub nabyciem lokalu, a między chwilą budowy lub nabycia, a chwilą orzekania o zwrocie nakładów zmieniła się wartość domu lub lokalu. Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 16.12.1980 r., III CZP 46/80 wskazał, że wartość nakładów określa się w ten sposób, że najpierw ustala się ułamkowy udział nakładów małżonków w wartość domu według cen rynkowych z czasu jego budowy, a następnie oblicza się ten sam ułamkowy udział w wartości domu według cen rynkowych z chwili podziału majątku wspólnego.
Powyższe stanowisko jest zachowane w aktualnej linii orzeczniczej.
Podział majątku Prawnik Wrocław. Sposób rozliczenia wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny
Podkreślenia wymaga, że przedmiotem roszczenia o zwrot nakładu jest wartość tego nakładu ustalona w chwili jego zwrotu, a nie w chwili jego dokonania. Jeżeli nakład był poczyniony w postaci wpłaty pieniężnej, roszczenie o jego zwrot nie obejmuje wpłaconej nominalnej sumy pieniędzy, ale tę wartość – wyrażoną w określonej sumie pieniędzy – która na skutek tego nakładu powstała. Ustalenie wartości nakładu w powyższy sposób, jak słusznie wskazuje doktryna i judykatura – odpowiada zasadom współżycia społecznego.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego problem rozliczeń wartości wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny przy podziale majątku był dotychczas rozwiązywany na dwa sposoby. Pierwszy oznaczał wyliczenie wartości „netto” majątku wspólnego, podzielenie jej na dwie części, a następnie dodanie wartości nakładu. Drugi sposób sprowadzał się do podzielenia wartości „brutto” majątku wspólnego na pół i ustalenie, który z małżonków pozostaje wzbogacony w wyniku tej operacji kosztem nakładów z majątku osobistego drugiego z małżonków.
W zakresie rozliczania nakładów dostrzec należy, że założeniem przepisu art. 45 k.r.o. jest doprowadzenie do przyznania małżonkowi, który poczynił nakłady na majątek wspólny ze swojego majątku osobistego, dopłaty o wartości równej aktywom stanowiącym nakłady. W przypadku równych udziałów małżonków w majątku wspólnym, wartość aktywów przyznanych każdemu z małżonków w wyniku podziału winna się różnić między nimi o wartość nakładów. Każdy małżonek będący uczestnikiem postępowania powinien otrzymać aktywa odpowiadające połowie majątku wspólnego oraz wartość nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny.
Podział Majątku. Prawnik Wrocław. Poprawna metoda rozliczenia małżonków w takiej sytuacji jest następująca:
W przypadku równych udziałów w majątku wspólnym najpierw należy ustalić wartość „netto” majątku wspólnego przez odjęcie od wartości tego majątku – wartość nakładów. Obliczony w ten sposób substrat majątku należy podzielić na dwie części odpowiadające udziałom małżonków w majątku wspólnym i obliczyć wartość należnych dopłat przez porównanie wartości uzyskanych w rzeczywistości składników majątku z wysokością udziału w wartości netto majątku wspólnego, co sprawia, że małżonek, który otrzymał składniki majątku wspólnego o większej wartości zobowiązany jest do dokonania spłaty ich wartości przekraczającej jego udział.
Przykład:
Wartość brutto majątku wspólnego: 800 000 zł
Wartość nakładu: 200 000 zł
Jeżeli wartość majątku wspólnego to kwota 800 000 zł, a wartość nakładu z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny to kwota 200 000 zł, to wartość przysługującego każdemu z małżonków ich udziału w majątku wspólnym wynosi 300 000 zł .
Kwota ta została obliczona w następujący sposób:
800 000 zł (wartość majątku wspólnego) – 200 000 zł (wartość nakładu) = 600 000 zł : 2 = 300 000 zł. Punktem wyjścia jest wartość majtku wspólnego „netto”, czyli pomniejszona o wartość nakładów.
Do wartości udziału tego małżonka, który poczynił nakłady z majątku osobistego należy następnie dodać wartość tego nakładu, czyli kwotę 200 000 zł.
Reasumując, małżonek dokonujący nakładu o wartości 200 000 zł z majątku osobistego na majątek wspólny w ramach podziału majątku wspólnego powinien otrzymać 500 000 zł, drugi małżonek zaś 300 000 zł.
Gdyby małżonek otrzymał składnik majątku wspólnego, na który poczynił nakład ze swojego majątku osobistego w wysokości 200 000 zł to winien on spłacić drugiego małżonka w kwocie 300 000 zł.
Gdyby natomiast składnik majątku wspólnego, na który małżonek poczynił nakład ze swojego majątku osobistego w wysokości 200 000 zł otrzymał drugi małżonek, który nie poczynił żadnego nakładu, to należy zauważyć, że otrzymałaby on majątek o wartości 800 000 zł – czyli o 500 000 zł za dużo w stosunku do wyliczonej powyżej wartości udziału w majątku wspólnym i dlatego taką kwotą (500 000 zł) powinien spłacić tego małżonka, który poczynił nakład ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny.
Każdy zatem z małżonków powinien otrzymać aktywa odpowiadające połowie majątku wspólnego oraz wartość nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny.
Przeczytaj także:
Roszczenia podlegające rozliczeniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego
Radca prawny Katarzyna Anna Jasicka
Kancelaria Radcy Prawnego Katarzyna Anna Jasicka Wrocław
Kontakt: tel. 501 738 312, e-mail: kancelaria@krpjasicka.pl
strona internetowa: krpjasicka.pl
